دنیایاقتصاد : همزمان با ادامه دور هشتم مذاکرات وین، بیم و امیدهای آینده اقتصاد ایران سرفصل اصلی صحبتهای بخش خصوصی در نشست ماهانه اتاق تهران بود. ترسیم اقتصاد ایران در صورت احیای برجام، موضوعی بود که در این جلسه به آن اشاره شد. بر اساس آنچه عنوان شد، «افزایش فروش نفت»، «کاهش هزینههایی که به دلیل تحریمها به تجارت تحمیل شده» و «افزایش صادرات» مواردی هستند که چنانچه مذاکرات به نتیجه برسد و برجام احیا شود، محقق خواهند شد. این موضوع در شرایطی مطرح شده است که خبرهای خوشی از مذاکرات وین به گوش میرسد. در مقابل، چنانچه محدودیتهای بینالمللی ادامهدار شود، برآوردها نشان میدهد که هزینه مبادلات در سال آینده حدود ۲۰درصد افزایش خواهد یافت؛ حال آنکه کنترل این هزینه فقط با توافق امکانپذیر می باشد.
تحلیل گران اقتصادی بر این باورند که اگر برجام احیا شود، گشایشهایی در اقتصاد ایران رخ خواهد داد، اما در بخش دیگر از بیمهایی سخن به میان آوردند که حل آن به اقدامات بنیادین نیاز دارد. پنج چالش بزرگ اقتصاد ایران که در گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد نیز به آن اشاره شده، شامل «بیکاری و معیشت»، «سرخوردگی جوانان»، «رکود اقتصادی طولانیمدت»، «بحران منابع طبیعی» و «فروپاشی اکوسیستم» است که به گفته آنها نیاز است در تدوین برنامه هفتم توسعه مورد توجه ویژه قرار گیرد. بخشی از این موارد میتوانند به صورت مستقیم و غیرمستقیم با احیای برجام کمرنگتر شوند، بخشی نیز بحرانهایی هستند که اگر جدی گرفته نشوند، زیانهای جبرانناپذیری به دنبال خواهند
مقدار پولی که به صورت گردش عمومی در دست عموم مردم قرار دارد همچنین سپردههای جاری که نزد بانکها نگهداری میشوند، در مجموع پایه پولی را تشکیل داده با این وجود کمتر پیش آمده است که از این معیار به عنوان معیاری قابل استناد یاد شده است. زیرا تنها پول نقد و سپردههای ذخیرهای نزد بانکها را شامل میشود و در سایر انواع پول، نظیر شبه پول، سپردههای دیداری و … در نظر گرفته نمیشود.پایه پولی در مقایسه با نقدینگی، معیار مناسبتری برای اندازهگیری پول نقد در حال گردش است.
منظور از پایه پولی چیست
پایه پولی (monetary base) یا به اختصار MO به زبان ساده از دو جزء ارز در حال گردش و ذخایر بانکی تشکیل شده است. ارز در حال گردش، به تمام اسکناسها و سکههایی گفته میشود که به وسیله مردم نگهداری میشوند. به عبارتی دیگر، همان پولی که ما در زندگی روزمره خود بارها از آن استفاده میکنیم. ذخایر بانکی هم شامل سپردههای نقدی است که انواع موسسات مالی و بانکهای خصوصی و دولتی در حسابهای خود نزد بانک مرکزی نگهداری میکنند.
میتوان گفت که MO جزئی از عرضه پول یک کشور است یا به عبارت دیگر ضریبی از نقدینگی آن کشور را در اصطلاح اقتصادی، پایه پولی میگویند. این متغیر به وجوهی با قابلیت نقدشوندگی بالا اشاره دارد. وجوهی چون اسکناس، سکه و سپردههای جاری بانکی. به طور مثال هنگامی که فدرال رزرو، وجوه جدیدی برای خرید اوراق قرضه از بانکهای تجاری ایجاد میکند، بانکها شاهد افزایش ذخایر خود نزد آن هستند که همین عامل باعث گسترش و افزایش پایه پولی میشود.
علاوه بر این نکات، به اختصار MO مجموعه پولی را شامل میشود که معمولا به طور گسترده و به صورت علمی قابل استناد نیست و با عرضه پول و چیزی که ما بیشتر آن را به عنوان نقدینگی میشناسیم تفاوتهایی دارد اما با این وجود متغیر اقتصادی و معیار بسیار مهمی به شمار میرود. این معیار همانگونه که اشاره کردیم، شامل کل عرضه ارز در گردش به همراه بخش ذخیره شدهای از سپردههای جاری نزد بانک مرکزی است.
از این پول گاهی اوقات به عنوان پول پر قدرت نیز یاد میشود. چرا که میتوان آن را از طریق فرایند بانکداری ذخیره کسری (fractional reserve banking) ضرب کرد.
عرضه پولی چیست
عرضه پول مفهومی فراتر از پایه پولی است و داراییهای بیشتری را در بر میگیرد که ممکن است حجم نقدینگی کمتری داشته باشند. وجوه پایه پولی عموما در سطوح پایینتر عرضه پول، دستهبندی میشوند که شامل وجوه نقد در حال گردش، پسانداز و حسابهای جاری است.
از طرفی برای واجد شرایط بودن یک جزء پولی و مورد پذیرش قرار گرفتن آن جزء، وجوه باید به عنوان تسویهکننده نهایی یک معامله در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال اگر شخصی برای پرداخت بدهی از منابع پول نقد خود استفاده کند آن معامله صورت گرفته، قطعی و تایید شده است.
مدیریت پایههای پولی
اکثر پایههای پولی توسط یک نهاد مالی که به صورت متمرکز فعالیت میکند کنترل میشوند. بانک مرکزی یک کشور به عنوان نهاد مالی اصلی به حساب میآید. بانکهای مرکزی میتوانند پایه پولی را از طریق عملیات بازار باز (خرید و فروش اوراق قرضه دولتی) یا با استفاده از سیاستهای پولی (انقباضی یا انبساطی) تغییر دهند. در بسیاری از کشورها دولتها میتوانند با خرید و فروش اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد که در اصطلاح به آن عملیات بازار باز نیز میگویند، کنترل خود را بر روی پولهای پر قدرت حفظ کنند.
تعریف نقدینگی چیست؟
نقدینگی در اصطلاح به کارایی یا سهولتی گفته میشود که با آن میتوان یک دارایی یا اوراق بهادار خاص را بدون تاثیر روی قیمت بازاری آن، به وجوه نقد آماده تبدیل کرد.
نقدشوندهترین دارایی، پول نقد است. وجه نقد به طور کلی جز نقدشوندهترین داراییهای پولی به حساب آمده چون میتوان آن را به سرعت و به راحتی به دارایی دیگری تبدیل کرد. داراییهای مشهود نظیر املاک، هنرهای زیبا و کلکسیونیها، همگی نسبتا و تا حدودی نقدشونده به حساب نمیآیند. سایر داراییهای مالی از سهام گرفته تا واحدهای مشارکتی، همگی در دامنههای مختلفی از اشکال دیگر نقدینگی طبقه بندی می شوند.
تفاوت میان نقدینگی و پایه پولی را توضیح دهیم، میتوان گفت که نقدینگی مفهوم کلیتری است که از پایه پولی برآمده است. به عبارتی دیگر نقدینگی به حجم پول در حال گردش یک سیستم اقتصادی گفته میشود. در حالی که پایه پولی (شامل اسکناسهای در دست مردم و سپردههای بانک مرکزی) در کنار ضریب فزاینده پولی، اجزای مهم نقدینگی به حساب میآیند. همچنین از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر حجم نقدینگی میتوان به مقررات بانک مرکزی، فعالیتهای دولت و مردم، عملکرد نظام بانکی، بانکهای تجاری و به بخش خارجی اقتصاد اشاره کرد.
عده ای در حال شایعه سازی افزایش نرخ ارز طلا و سکه در بهمن ماه هستند که در راستای این شایعه سود کافی به جیب زده و دلار و طلاهای خود را با قیمت های نجومی بفروشند اما غافل از این هستند که خیانت بزرگی به خود و مردم می کنند ارزش پول را پایین اورده قدرت خرید را کمتر کرده و سفره مردم را کوچکتر می کنند دوستان محترم هوشیارتر باشید با شایعات همساز نشوید و آینده فرزندان این مرز و بوم را به خطر نیاندازیم.